Głównym kierunkiem eksportowym polskich przedsiębiorców są wysokorozwinięte państwa Unii Europejskiej korzystające z przywilejów wspólnego rynku. Czy rynek chiński także może być atrakcyjny dla polskiego eksportera? Z jakimi problemami borykają się przedsiębiorcy planujący eksportować do tego kraju? Poniżej przedstawiono stan wymiany handlowej Polski z Chinami, wskazano także na czynniki sprzyjające oraz utrudniające eksport na ten rynek.
Według danych dostarczonych przez Główny Urząd Statystyczny, w roku 2013 wartość eksportu do Chin wyniosła 6,66 mld PLN (1,59 mld EUR). Biorąc pod uwagę fakt, że wartość importu wynosiła 61,13 mld PLN (19,45 mld EUR), gospodarka polska odnotowuje znaczny deficyt w handlu z Państwem Środka (jego wartość wynosi, jak łatwo policzyć 54,47 mld PLN).
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Ujemne saldo z Chinami
Wyraźnie widoczne jest ujemne, powiększające się saldo w obrocie z Chinami przy jednoczesnym przyroście wartości eksportu i importu. W latach 2008 – 2013 eksport wzrastał średnio o 17 proc. rocznie, natomiast import średnio o 8,8 proc. Zatem eksport wzrastał z większą dynamiką, choć z niższego poziomu.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Urzędu Statystycznego
Handel i maszyny
Na pierwszy rzut oka Chiny nie są ważnym partnerem eksportowym dla Polski. Według danych statystycznych, pierwsze miejsce w eksporcie w polskim handlu zagranicznym zajmują kraje europejskie. Zdecydowana większość kontrahentów europejskich cieszy się przywilejami Jednolitego Rynku. Natomiast eksport do Chin stanowi zaledwie 1,03 proc. wartości całkowitego polskiego eksportu. Produktami o największej wartości eksportu do Chin w roku 2013 według danych dostarczonych przez Główny Urząd Statystyczny (dane dla wszystkich kwartałów) była miedź oraz maszyny. Jak widać, dobra eksportowane do Państwa Środka odzwierciedlają rozwijający się charakter gospodarki chińskiej. Kontrahent z Chin potrzebuje surowców naturalnych oraz dóbr przemysłowych do utrzymania tempa rozwoju. PAIIZ, ustami prezesa Majmana szczególnie. W uzasadnieniu zachęca przedsiębiorców do prowadzenia działalności eksportowej i inwestycyjnej w sektorach takich jak maszyny górnicze. Istotnie ważne są odnawialne źródła energii oraz żywność w tym przede wszystkim mleko i jego przetwory oraz mięsa.
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Rozmiar rynku
Czynnikami sprzyjającymi podjęciu działalności eksportowej do Chin są przede wszystkim:
Rozmiar rynku – Chiny z 1,36 mld potencjalnych konsumentów, oraz statusem drugiej gospodarki na świecie pod względem wielkości PKB w cenach bieżących (9,24 bln USD, z rocznym przyrostem powyżej 7 proc.) jest niewątpliwie atrakcyjną destynacją dla eksporterów i inwestorów. Poza tym, warto zwrócić uwagę na wzrost wartości importu chińskiego, który wzrósł o 7,3 proc. do poziomu 1,95 bln USD w 2013 r. Sprawia to, że Chiny są drugim, lub trzecim (w zależności czy Unia Europejska zostanie podliczona jako jedna jednostka) największym importerem na świecie.
Po pierwsze rozwój
Ewolucja mechanizmu rozwoju gospodarczego jest nieunikniona. Zgodnie z ostatnim planem pięcioletnim następuje zmianą modelu rozwojowego państwa z modelu opartego na gospodarce proeksportowej na gospodarkę opartą na konsumpcji wewnętrznej. W uzasadnieniu Chiny oczekują reform prorynkowych. Przeniesienie priorytetów rozwojowych na konsumpcję wewnętrzną została potwierdzona przez Premiera Li Keqianga. Na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos we wrześniu 2014 r. zapowiedziano m.in. zrównoważony rozwój w oparciu o innowacyjną gospodarkę. Zarówno innowacje instytucjonalne oraz naukowe i technologiczne przyczynią się do rozwoju gospodarczego. W rezultacie rząd przeznaczy środki na budowę gospodarki niskoemisyjnej, co ma skutkować redukcją emisji CO2 oraz na rozwój odnawialnych źródeł energii. Także wzrost dochodów ludności i polepszenie ochrony własności intelektualnej jak też rozwój metropolii oraz obszarów wiejskich jest celem rozwoju.
Wzrost dochodów
Wzrost dochodów – wzrost gospodarczy w Chinach przyczynił się do rozwoju klasy średniej, która liczy aktualnie ok. 200 mln obywateli tego kraju. Skutkami wzrostu jest także postępująca urbanizacja. Poziom urbanizacji istotnie przekroczył poziom 50 proc. w 2011. Najlepiej wzrost dochodów ludności obrazuje wzrost PKB per capita, którego poziom w 2013 r. wyniósł 9,8 tys. USD i od wielu lat rośnie. Ponadto, obserwowany jest rosnący wzrost średnich płac, co przedstawione jest na poniższym wykresie.
Źródło: China Statistical Yearbook 2013
Co zatem powstrzymuje przedsiębiorców przed eksportowaniem?
Idące spowolnienie
Wskaźniki makro wskazują, że chińska gospodarka łapie zadyszkę. Wzrost PKB w tym roku osiągnął wartość 7,3 proc. dla trzeciego kwartału 2014 r. Tak złego wyniku nie notowano od 1991 roku. Czasy wzrostu PKB na poziomie ponad 10 proc., napędzanego przez eksport i inwestycje już minęły. Mimo to przewiduje się, że wartość wzrostu PKB może w ciągu najbliższych lat sięgnąć poziomu 5 proc. Spowolnienie gospodarki wynika ze wzrostu wartości juana, słabej konsumpcji wewnętrznej oraz zewnętrznej.
Źródło: Bank Światowy oraz National Bureau of Statistics of China
Pomimo wzrostu dochodów ludności, występuje bardzo wysoka skłonność do oszczędzania. Jednak nie przekłada się na wzrost konsumpcji. Pomimo wyższych zarobków, rosną także koszty pracy. Mimo to daje o sobie znać niska skłonność do konsumpcji mieszkańców Chin. Z danych the Economist Intelligence Unit dla roku 2010 wynika, że konsumenci chińscy oszczędzają do 35 proc. dochodów gospodarstw domowych.
Istotne zagadnienia
Wielu odpowiedzi dostarcza ranking Doing Business opracowany przez grupę Banku Światowego, który wskazuje m.in. na łatwość prowadzenia interesów. Natomiast zawiłość procedur, wysokość płaconych podatków odstrasza kontrahentów. W uzasadnieniu Chiny kontynentalne zajmują 96 miejsce na 189 badanych państw, co plasuje je pośrodku skali według kategorii „łatwość prowadzenia biznesu”. Aby rozpoznać rynek chiński oraz skutecznie prowadzić eksport zaleca się utworzenie własnej działalności, gdzie na początku wystarczy jedynie biuro przedstawicielskie. Na drodze do rozpoczęcia działalności w Chinach stoi duża liczba procedur (13). Jednakże czas na rozpoczęcie działalności wynosi ok. 33 dni. W Chinach kontynentalnych zaobserwowano długie terminy egzekwowania należności umów (do 37 dni). Podobnie długie terminy oczekiwania dotyczą koncesji i zezwolenia budowlanego (do 270 dni). Nie bez znaczenia są także wysokie koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu policzono, że przedsiębiorstwo średniej wielkości płaci ok. 63 proc. podatku od przychodów rocznie. Ponadto, występuje wysoki poziom korupcji mierzony wskaźnikiem Corruption Perception Index opracowany przez Transparency International, który wynosi 40, co plasuje Chiny na 80 miejscu. Stanowi to znaczącą przeszkodę w rozwoju społecznym i gospodarczym.
Regulacje
Problemem są także uwarunkowania prawne. Polski eksporter napotka trudności w interpretacji regulacji, które są rozproszone w wielu aktach prawnych. Ponadto, niektóre kwestie regulowane są na poziomie centralnym, niektóre są zróżnicowane na poziomie prowincji. Nieporozumienia mogą być spowodowane przez nikłe przywiązywanie wagi Chińczyków do zapisów obowiązujących w podpisanej umowie (np. dopuszczone jest negocjowanie po jej podpisaniu). Nie bez znaczenia jest także niski poziom ochrony własności intelektualnej, o nieprzestrzeganie której Chiny oskarżane są od lat.
Plany na przyszłość
Planując eksport do Chin należy liczyć się z barierami taryfowymi lub pozataryfowymi dostępu do rynku. Jeśli chodzi o bariery taryfowe, Chiny stopniowo obniżają cła oraz inne bariery z powodu zobowiązań związanych z członkostwem z WTO (Światowej Organizacji Handlu). Cła nakładane są ad valorem oraz przyznawane są według klauzuli najwyższego uprzywilejowania lub stawek ogólnych. Ich średnia wartość wynosi 9,5 proc. Z cła zwalniane są m.in. produkty, które przyczyniają się do poprawy poziomu technologicznemu w Chinach.
Licencjonowanie
Środki pozataryfowe obejmują przede wszystkim rozbudowany system certyfikacji oraz licencjonowania. Eksporterzy mogą ubiegać się o certyfikaty w zależności od rodzaju eksportowanego dobra. Są to m.in. certyfikaty CCC – dla dóbr przemysłowych takich jak produkty elektryczne i elektroniczne, silniki, materiały ochronne, zabawki, produkty IT). CFDA – dla rejestracji produktów medycznych, CEL – dla produktów energetycznych, certyfikaty wydawane są przez AQSIQ – dla produktów żywnościowych. Na przykładzie certyfikatu CCC (China Compulsory Certification), widoczne jest, że eksporter musi wykazać się sporymi nakładami cierpliwości i kapitału. Jego uzyskanie zajmuje jednak około 4 – 5 miesięcy, a koszty wynoszą powyżej 7000 juanów. Mimo to produkty muszą być przebadane w laboratorium, a fabryka poddana audytowi.
Przykłady licencji
Planując eksport do Chin, warto pamiętać, że niektóre produkty muszą mieć przyznaną licencję, zanim trafią na rynek. Dla niektórych dóbr takich jak drób, oleje roślinne, węgiel, kauczuk, ropa naftowa licencje przyznawane są automatycznie. Przyznanie licencji ma służyć jedynie monitorowaniu handlu zagranicznego oraz celom statystycznym. W przypadku licencji półautomatycznych, procedura jest dwustopniowa. Eksporter ubiega się o pozwolenie na import, następnie w przypadku pozytywnego rozpatrzenia otrzymuje licencję na rok z możliwością przedłużenia na 3 miesiące. W tej kategorii znajdują się substancje potencjalnie szkodliwe dla środowiska oraz niektóre produkty elektroniczne. Licencje wydawane są przez Ministerstwo Handlu lub Ministerstwo Ochrony Środowiska.
Podsumowanie
Chiny mogą być perspektywicznym rynkiem do prowadzenia eksportu. Z jednej strony to duży rynek, otwarty na import technologii, żywności, elektroniki. Zarobki ludności oraz ceny dóbr konsumpcyjnych niewątpliwie rosną. Niemniej jednak, przeprowadzane zmiany w systemie gospodarczym sprawiają, że gospodarka wyhamowuje. Wzrost PKB jest najsłabszy od 23 lat, nie następuje pożądany przez rząd wzrost konsumpcji, co spowodowane jest wysoką akumulacją oszczędności przez Chińczyków. Ponadto, należy zwrócić uwagę na skomplikowane regulacje prawne. Jak również i trudności w prowadzeniu interesów w tym kraju, a także bariery taryfowe oraz pozataryfowe wejścia na rynek. Nie ulega jednak wątpliwości, że eksport do Chin wymaga cierpliwości oraz wymaga poniesienia wysokich kosztów początkowych wejścia. W rezultacie podjęcie tego typu działalności jest rekomendowane dla średnich i dużych przedsiębiorstw, dla których ekspansja w Chinach jest elementem długoterminowej strategii globalnej.
Źródła
Puls Biznesu, Data World Bank, China Statistical Yearbook 2013, National Bureau of Statistics of China, Doing Business, Forbes, Bankier, Materiały konferencyjne: „Rynek Chiński otwarty dla polskich eksporterów” Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera.
