Strategia rozwoju eksportu jest dokumentem biznesowym, które zawiera kompleksowe zestawienie analiz obszarów wpływających na kształtowanie celów i działalności przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych. Do opracowania strategii biznesowej wejścia na rynki zagraniczne wykorzystujemy poniższe narzędzia analityczne, aby rekomendacje opierały się o rzetelną i usystematyzowaną informację:
1. Analiza wskaźnikowa rynków
Każda strategia rozwoju eksportu musi rozpocząć się od wyboru najbardziej perspektywicznych rynków dla grupy produktów przedsiębiorstwa. Nawet jeśli kadra kierownicza jest przekonana o kierunkach ekspansji zagranicznej, to należy potwierdzić przeświadczenie niezależnymi danymi empirycznymi. Na podstawie rzetelnych informacji opracowywane są mierniki rynkowe i branżowe, wskazujące najbardziej atrakcyjne państwa pod względem działalności eksportowej. Dobór wskaźników powinien być na tyle szczegółowy, aby rozsądnie poświęcony czas na pozyskanie informacje z poszczególnych państw umożliwiały porównywalność mierników między sobą, a także uwzględniały większość potencjalnych barier rozwoju działalności przedsiębiorstwa na badanych rynkach. Jednocześnie indeksy powinny być na tyle ogólne, aby nie utracić możliwość uchwycenia zależności przyczynowo – skutkowych między otoczeniem rynkowym a potencjalną działalnością przedsiębiorstwa.
2. Analizy PEST
Po wyborze potencjalnych państw do internacjonalizacji przedsiębiorstwa należy głębiej przeanalizować makrootoczenie prowadzenia działalności gospodarczej na rynkach docelowych. Do wnikliwszej analizy otoczenia przedsiębiorstwa wykorzystujemy narzędzie nazywane w skrócie PEST (ang. Political, Economic, Social, Technological), która składa się z 4 obszarów mających kluczowy wpływ na prowadzenie biznesu: polityczny, ekonomiczny, społeczny i technologiczny. Do czynników politycznych wpływających na atrakcyjność biznesową kraju należą m.in.: stabilność polityczna państwa i regionu, taryfy celne, polityka podatkowa, poziom korupcji. Z ekonomicznego punktu widzenia liczą się: poziom inflacji, wzrost gospodarczy, stopy procentowe i kurs walutowy. Determinanty społeczne i technologiczne uwzględniają: strukturę demograficzną, ochronę środowiska, etos pracy, a także podejście do sektora B+R i automatyzację przemysłu.
3. Analiza i ocena pozycji konkurencyjnej firmy
Do oceny bliższego otoczenie przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych należy przeprowadzić analizę strukturalną sektora, do którego używamy koncepcji pięciu sił Portera. W metodzie zdefiniowane są 5 czynników wpływających na działalność przedsiębiorstwa w sektorze: siła przetargowa nabywców i dostawców, rywalizacja wewnątrz sektora i groźba pojawienia się nowych producentów i substytutów. Ocena przeprowadzona jest na podstawie mierników pozyskanych lub przygotowanych na podstawie zebranych danych.
4. Analiza benchmarkingowa firmy
Analiza porównawcza polega na zestawieniu najlepszych przedsiębiorstw z branży na podstawie określonych cech, które są ważne z punktu widzenia osiągnięcia pozycji lidera na rynku lokalnym. Cechy przedsiębiorstw wyróżniane są na podstawie opinii klientów i partnerów, danych zamieszczanych bezpośrednio przez firmy na stronach internetowych oraz opiniotwórczych internautów. Uzyskane dane zestawiane są w specjalnej tabeli z symetryczną względem zera skalą ilorazową, która umożliwia czytelną ocenę. Ujemny wartości pokazują przewagę konkurencji nad analizowanym przedsiębiorstwem dla poszczególnych cechach, a wartości dodatnie odwrotnie, dominanty przedsiębiorstwa na tle konkurencji. Zero wskazuje, że nie można wyróżnić własności szczególne dla wyróżnionych cech wobec firm konkurencyjnych. Celem jest identyfikacja najlepszych i najsłabszych punktów przedsiębiorstwa. W przypadku słabości udzielane są rekomendacje do przeprowadzenie działań usprawniających efektywność w zakresie, gdzie przewagę posiadają firmy konkurencyjne.
Po przeprowadzaniu analiz dotyczących dalszego i bliższego otoczenia przedsiębiorstwa, a także bezpośredniej konkurencji w branży, możliwe jest wysunięcie pierwszych kompleksowych wniosków. Klient zyskuje profesjonalnie przygotowany opis oparty na rzetelnych danych ekonomiczno-statystycznych oraz rekomendacji ekspertów specjalizujących się w rozwijaniu działalności proeksportowej.
Kolejnym element, z którego składa się strategia rozwoju eksportu jest określenie celów eksportowych dla przedsiębiorstwa. Rozdział dotyczący celów eksportowych przygotowywany jest przy pomocy następujących narzędzi: analizy produktowe, analizę SWOT, strategii produktowo-rynkowe, strategii wejścia na rynki oraz marketingu mix.
1. Analizy produktowe
Analiza produktu odbywa się za pomocą metody benchmarkingu. Podobnie jak w przypadku analizy benchmarkingowej podmiotów z branży, zestawienie kluczowych cech produktu przedsiębiorstwa i konkurencji z rynków zagranicznych pozwala na wskazania obszarów, w których produkt lub usługa ma przewagi konkurencyjne oraz w które trzeba zainwestować więcej wysiłku. Wnioski wyciągnięte z analizy benchmarkingowej produktu stanowią impuls do działania dla firmy chcącej się internacjonalizować.
2. Strategia produktowo-rynkowe
Do wyboru kierunku strategii produktowo-rynkowej wykorzystujemy macierz Ansoffa. W zależności od oceny potencjału rynku i produktu przedsiębiorstwa możliwa jest do wybrania jedna z czterech strategii (rysunek obok). Każda ze strategii cechuje się zbiorem działań określających wizję przedsiębiorstwa wobec wejścia rynki zagraniczne.
3. Strategia wejścia na rynki
Uszczegółowieniem strategii wejścia na rynki zagraniczne następuję z wykorzystaniem macierzy McKinseya. Analizy atrakcyjności produktowej i rynkowej pozwala na określenie najlepszych spośród 9 standardowych strategii wejścia na poszczególne rynki. Dla każdego wariantu przypisane są najbardziej efektywne działania, które firma powinna przeprowadzać, podczas swojej internacjonalizacji.
4. Analiza SWOT
Dobrze przejmowaną przez kadrę kierowniczą jest znana i powszechnie stosowana analiza SWOT(ang. Strengths, Weaknesses, Opportunities i Threats). Jest to schemat służący do analizy dostępnych informacji i składa się z macierzy opisującej mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia. Na potrzeby strategia rozwoju eksportu dostosowaliśmy analizę SWOT pod kątem wdrażania i rozwoju internacjonalizacji przedsiębiorstwa. Uwzględniane w niej determinanty dotyczą mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa w procesie internacjonalizacji oraz szans i zagrożeń, które niesie za sobą działalność na rynkach docelowych. Ważną rekomendacją udzielaną z analizy SWOT jest wskazanie, jak mocne strony mogą obniżyć prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń oraz w jaki sposób możliwości przełożą się do zniwelowanie słaby stron.
5. Marketing mix
Również znanym powszechnie przez kadrę kierowniczą narzędziem jest marketing mix, które składa się z przeglądu 4 kluczowych obszarów działalności każdego przedsiębiorstwa: produkt, cena, promocja, dystrybucja. Za pomocą wymienionych obszarów przedsiębiorstwo może oddziaływać na rynek. Podobnie jak pozostałe narzędzia przystosowaliśmy marketing mix do oceny możliwości internacjonalizacji przedsiębiorstwa. Charakter usług lub produkcji przedsiębiorstwa decyduje, który obszar w początkowej fazie będzie kluczowy do osiągnięcia celów eksportowych.
Kolejnym elementem po przeprowadzeniu i zaprezentowaniu analiz produktowych i rynkowych jest sporządzenie szczegółowego harmonogramu działań i oszacowanie kosztów. Nie ma uniwersalnego schematu kosztorysu. Każda firma charakteryzuje się unikalną specyfiką produktu i funkcjonowania, więc proces kosztorysowania przeprowadzany jest dopiero po zapoznaniu się z profilem przedsiębiorstwa i opracowaniem wyżej wymienionych analiz. Klient po otrzymaniu sprawozdania posiada plan działania oraz oszacowane koszta, które musi przeznaczyć podczas internacjonalizacji. Pozwala to na przygotowania odpowiednich kroków zmniejszających ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia na przykład poprzez zastosowanie bufora finansowego.
Podsumowaniem strategii rozwoju eksportu jest przygotowanie matrycy logicznej. Definiuje ona główne cele, wskaźniki, które je mierzą, rezultaty i źródła weryfikacji. Jest zbiorem głównych docelowych zadań stojących przed projektem. Ze względu na różnorodność firm i ich branż, opisy oraz rekomendacje są odpowiednio przystosowane pod każdego klienta. Strategie wdrażania eksportu są więc unikatowe, co stanowi o ich wartości. Stanowią swoisty bufor know-how dla przedsiębiorcy, który chce skorzystać z możliwości jakie daje działalność na rynkach zagranicznych. Objętość całej strategii wynosi od 90 do 200 stron, w zależności od stopnia skomplikowania grupy produktu, branży działalności, wyboru liczby rynków i innych zapotrzebowań klienta.