Eksport polskich MMSP poza UE

Jaka jest rola małych i średnich przedsiębiorstw w eksporcie poza Unię Europejską? Czym cechuje się eksport polskich MMSP? Na jakie bariery napotykają przedsiębiorstwa pragnące eksportować?

Europejskie małe i średnie przedsiębiorstwa, wbrew pozorom, odgrywają znaczną rolę w eksporcie poza obszar Wspólnego Rynku. Na poniższym wykresie przedstawiono liczbę eksportujących przedsiębiorstw oraz wartość ich eksportu. Z zaprezentowanych danych wynika, że w 2011 roku (najbardziej aktualne dostępne dane) sprzedażą za granicę trudniło się  759 849 przedsiębiorstw, natomiast całkowita wartość sprzedaży wynosiła 1,55 bln EUR. Pomimo, że duże przedsiębiorstwa eksportują dobra o najwyższej wartości, rola MMSP nie pozostaje bez znaczenia. Odsetek mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw eksportujących poza UE wynosiła 81 proc. Natomiast stosunek wartości eksportu MMSP do eksportu całkowitego wynosił 34 proc. Poza tym, szacuje się, że MMSP-eksporterzy zapewniają zatrudnienie dla około 6 mln osób w UE. Warto także zwrócić uwagę na dane dot. mikroprzedsiębiorstw, które są najliczniejszą grupą podejmującą eksport poza Europejski Obszar Gospodarczy.

Źródło: Eurostat

Warto nadmienić, że liczba przedsiębiorstw oraz wartości eksportu MMSP w całkowitym eksporcie różni się w zależności od państw członkowskich. Poniżej przeanalizowano eksport polskich MMSP względem europejskich.

Źródło: Eurostat

W wartościach bezwzględnych, największa liczba MMSP występują we Włoszech (199,6 tys.), we Francji (82,2 tys.), oraz w Hiszpanii (72,7 tys.). Pod względem wartości eksportu, w liczbach bezwzględnych, największą wartość eksportu notują: Niemcy (118,6 mld EUR), Włochy (80,2 mld EUR), Francja (54,8 mld EUR). Na 27 państwa wzięte pod uwagę w badaniu, eksport polskich MMSP wypada  przeciętnie. Liczba eksporterów (28,3 tys. według Eurostat) będąca nieznacznie powyżej średniej unijnej sprzedaje za granicę dobra o wartości  8,1 mld EUR, to jest ponad dwukrotnie mniej niż europejska średnia).
Dane podane w raporcie „Raport o stanie sektora MSP” wydanym przez PARP w 2013 r., potwierdzają problem niskiego poziomu internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw. Według raportu, podający dane za Głównym Urzędem Statystycznym, jedynie 3,9 proc. wszystkich przedsiębiorstw w Polsce podejmuje działalność eksportową. Ponadto, co widać na poniższym wykresie, eksportem zajmują się głównie duże i średnie przedsiębiorstwa.

Źródło: PARP, Raport o stanie sektora MŚP

Jeśli chodzi o kierunki eksportu polskich przedsiębiorstw, przeważają rynki Unii Europejskiej. 3 proc. wszystkich firm zdecydowało się na sprzedaż na rynek UE,  a jedynie 1,7 proc. zdecydowało się na eksport poza kraje Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o eksport polskich MSP są to kolejno: 2,8 proc., oraz 1,6 proc. Udział eksporterów w stosunku do ogółu firm jest jednym z najniższych w krajach Unii Europejskiej. Co więcej, dane dostarczone przez Biuro Analiz Sejmowych wskazują, że na 48 569 MSP (nie obejmuje mikro przedsiębiorstw) w 2012 r., jedynie 14 347 zajmowało się eksportem (co stanowi 29,5 proc.), natomiast pozostałe MŚP produkowały jedynie na rynek krajowy (70,5 proc.). Raport „European SME Exporting Insights” przeprowadzony dla UPC potwierdza powyższe tezy. 59 proc. ankietowanych przedsiębiorstw polskich z sektora MMSP deklaruje, że produkcja przeznaczona jest na rynek rodzimy. Produkcję na rynki UE deklaruje 20 proc. ankietowanych, poza UE jedynie 3 proc. W porównaniu z badanymi eksporterami z sześciu państw europejskich, eksport polskich MMSP charakteryzuje się bardzo niską aktywnością w skali globalnej oraz przeciętną w skali Unii Europejskiej.

Źródło: PARP, Raport o stanie sektora MŚP

Dzieląc eksport polskich MSP na sektory, działają one w: przetwórstwie przemysłowym (53 proc); handlu i naprawach (26,7 proc.), transporcie i gospodarce magazynowej (6 proc.), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (4 proc.); informacji i komunikacji (3,1 proc.); oraz w budownictwie (2,7 proc.). Głównie są to podmioty niewyspecjalizowane w eksporcie, tzn. takie, których udział przychodów w sprzedaży za granicą wynosi mniej niż 50 proc. Ich udział w całkowitej liczbie eksporterów wynosi 74,3 proc., natomiast eksporterów wyspecjalizowanych którzy produkują głównie na rynki zagraniczne–  jedynie 25,7 proc. Średnie obroty polskich mśp-eksporterów są także niższe niż w krajach UE. W eksporcie z Polski wynosi on 0,6 mln EUR, przy średnim poziomie państw UE wynosi 1 mln EUR. Obroty w eksporcie polskich MSP poza UE wynoszą 0,3 mln EUR wobec 0,8 mln EUR w skali europejskiej.

Problemy i bariery
Komisja Europejska wskazuje na trzy gatunki problemów z jakimi borykają się MMSP-eksporterzy: wynikające ze specyfiki MMSP, polityki administracyjnej państw członkowskich, barier taryfowych i pozataryfowych. Są to także problemy, z którymi ma do czynienia polski przedsiębiorca.
Na poziomie eksportera problemami są przede wszystkim braki kadrowe, tj. brak odpowiednich kwalifikacji pracowników (zdolności menedżerskich). Ograniczeniem są także braki kapitałowe (problemy z finansowaniem działalności gospodarczej) oraz problem z dostępem do informacji na temat działania rynków, uregulowań prawnych. Na poziomie wsparcia administracyjnego, w niektórych państwach występują problemy z uzyskaniem finansowania dla eksportu, ubezpieczeń eksportowych oraz ogólna obojętność administracji względem internacjonalizacji przedsiębiorstw. Powyższe tezy znajdują uzasadnienie w danych dostarczonych przez firmę Akcenta. Według badań przeprowadzonych przez tę firmę eksport polskich MMSP jest wstrzymywany przez nadmierną biurokrację (wskazało na nią 43,5 proc. ankietowanych). Ograniczeniem jest także wysoki koszty usług bankowych (23,3 proc. ankietowanych) oraz problemy z rekrutacją pracowników o odpowiednich kompetencjach (21,7 proc. respondentów). Wskazuje się także na brak odpowiedniego wsparcia rządowego (20 proc. respondentów). Według badania przeprowadzonego dla UPS, eksport polskich MMSP do Stanów Zjednoczonych – największego odbiorcy dóbr europejskich, jest ograniczany przez skomplikowane procedury eksportowo – importowe (45 proc. ankietowanych), koszty transportu (36 proc.respondentów). Problemami są także bariery taryfowe i pozataryfowe. Poprzez wysokie cła eksportowane dobra tracą na swojej konkurencyjności cenowej. Bariery pozataryfowe stanowią problem dla MMSP za względu na wysokie koszty dostosowania (pozyskanie certyfikatów, spełnienie wymogów standardów technicznych, uzyskanie licencji, oraz ochrona własności intelektualnej), na które nie wszystkie MMPS mogą sobie pozwolić, ze względu chociażby na problem finansowania eksportu.

Podsumowanie
Polskie MMSP zajmują się głównie produkcją na rynek krajowy oraz są mało zinternacjonalizowane w porównaniu do innych państw Unii Europejskiej. Podejmując sprzedaż za granicę, większość z nich kieruje swoje dobra do państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Pomimo aktywności sektora MMSP w skali europejskiej, eksport polskich MMSP poza UE jest niewielki. Problemami z którymi borykają się polskie MMSP planujące eksport to przede wszystkim trudności biurokratyczne, problem z finansowaniem oraz niedostateczne kompetencje pracowników.

Źródła:
Komisja Europejska, Challenges and opportunities for EU exporting SMEs, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Biuro Analiz Sejmowych, Akcenta.